गोंय मुक्ती दिसा निमतान हुतात्मा सत्याग्रहींच्या भुरग्यांचो भोवमान

ता. 16 डिसेंबर 2024

गोंय हे अस्तंत भारतातले एक ल्हानशें राज्य आसून ह्या भुयेंत 450 वर्सा पोर्तुगीजांची परकीय वसाहत आशिल्ली. 19 डिसेंबर 1961 वर्सा गोंय पोर्तुगीज राजवटीतल्यान मुक्त जाले. गोंय मुक्ती चळवळीत अनेक सत्याग्रहींनी आपल्या प्राणाची आहुती दिली. अनेक सुटके झुजारी मुक्ती चळवळीत हुतात्मे जाले.

मुख्यमंत्री डॉ. प्रमोद सावंत हांच्या फुडारपणा खालच्या सरकारान पयलेच फावट हुतात्म्यांच्या योगदानाचो भोवमान करपाचो निर्णय घेतला. गोंय मुक्ती चळवळीत हुतात्मे जाल्ल्या 15 सुटके झुजाऱ्यांच्या पयल्या पिळगेचे म्हळ्यार पुत-चलयांचो राज्य सरकार 18 डिसेंबर 2024 दिसा दरेकी 10 लाख रूपया आनी प्रमाणपत्रां दिवन भोवमान करतले. 18 डिसेंबर दिसा सकाळी 11.00 वरांचेर पर्वरे गोंय विधानसभा प्रकल्पातल्या पीएसी सभाघरांत आयोजीत खासा सुवाळ्यात मुख्यमंत्री डॉ. प्रमोद सावंत हांच्या हस्तुकीं हुतात्मा सत्याग्रहींच्या भुरग्यांचो भोवमान जातलो.

मुख्यमंत्र्यान 27 सप्टेंबर 2022 दिसा लुधियाना पंजाब हांगा भेट दिवन गोंय मुक्ती चळवळीत हुतात्मे जाल्ले कर्नेल सिंग बेनिपाल हांच्या कुटुंबीयांची भेट घेवन एक वेळ अर्थिक आदार म्हूण 10 लाख रूपयांचो धनादेश कर्नेल सिंग बेनिपाल हांची घरकान्न श्रीमती चरणजीत कौर हांका भेटयला.

गोंय मुक्ती चळवळीत हुतात्मे जाल्ले आनी भोवमान जावपी 15 सुटके झुजाऱ्यांची वळख आनी तांचे गोंय मुक्ती चळवळीतले साहस, त्याग आनी योगदानाची थोडेभितर म्हायती-

बाळा राया मापारी- जल्म 8 जानेवारी 1929, अस्नोडा बार्देस. अस्नोडा हांगा पोर्तुगीज पुलीस आऊटपोस्टाचेर हल्लो करपाच्या कारवायेत मुखेल सहभाग. राष्ट्रवादी फुडाऱ्यांनी पुलीसांचेर हल्लो करून तांचे कडली शस्त्रां आनी दारूगोळो ताब्यात घेतलो. फेब्रुवारी 1955 वर्सा पोर्तुगीज पुलीसांनी तांका अटक करून मारबडय केली. तांणी आपल्या सांगात्यांची म्हायती पुलीसांक दिवपाक नकार दिलो. निश्ठूरपणान मारबडय करून तांचे हाल केले. पुलीस कादयेंत आसतना 18 फेब्रुवारी 1955 वर्सा तांका मरण आयले. ते गोंय मुक्ती चळवळीतले पयले हुतात्मे.

कर्नेल सिंग बेनिपाल – जल्म 8 जून 1934, चाक नं. 50 जी. बी. तालुका सामुंद्री, अस्तंत पाकिस्तान. ते विद्यार्थी फुडारी आशिल्लें आनी आपल्या मागण्यां खातीर राज्य माध्यमिक शिक्षकांनी केल्ल्या संपाचे नेतृत्व केले. गोंयांत सत्याग्रह करपाक स्वंयसेवकांक एकठाय करपा खातीर ते पुराय पंजाब राज्यांत भोवले. 15 ऑगस्ट 1955 वर्सा तांणी बांदा हांगा गोंय सिमेचेर सत्याग्रह केलो. पोर्तुगीज सैनिकांनी सत्याग्रहींचेर फारपेट केलो. कॉमरेड चितळे हांगा फारपेटा पासून वाचोवपा खातीर ते मुखार आयले, पुण स्वताकच गुळी लागून तांका मरण आयले. 15 ऑगस्ट 1980 वर्सा गोंय, दमण आनी दीव स्वातंत्र्य सैनिक संघटनेन तांचो मरणोत्तर भोवमान केला.

बसवराज हुडगी- जल्म 1918, वगदाळ, जिल्हो- बिदर, कर्नाटक. ते सामाजीक आनी राजकीय कार्यकर्ते आशिल्लें. हैदराबाद राज्य भारतीय संघप्रदेशात सामील करपाच्या मागणी चळवळीत तांणी सक्रीय भाग घेतलो. हैदराबादच्या निझामाचेर बॉम्ब शेवटूपाच्या कारस्थानात सामील आशिल्ल्याच्या प्रकरणात तांका अटक करून तांचेर कारवाय केली. 1955 वर्सा गोंय मुक्ती खातीर सत्याग्रहात वाटो घेतलो आनी 15 ऑगस्ट 1955 वर्सा दुधसागर बोगद्यात पोर्तुगीज सत्याग्रहींचेर केल्ल्या फारपेटात ते गंभीर जखमी जाले. थंयच्यान तांका रायबंदरच्या हॉस्पिटलात हाडले, थंय तांका एका म्हयन्या उपरांत मरण आयले.

शेषनाथ वाडेकर- जल्म 1915 वर्सा नाशिक- महाराष्ट्र. ऑगस्ट 1955 वर्सा ते सत्याग्रह चळवळीत सामील जाले. शिरोडा-रत्नागिरी हांगा राजस्थानचे पन्नालाल यादव हांच्या वांगडा तांणी सत्याग्रहाचे फुडारपण केले. सत्याग्रहींनी पाली पेडणे वटेन प्रवेश करून गावच्या देवळा मुखार जमील्ल्या लोकांमुखार देशभक्ती घोशणा दिवपाक सुरवात केली. पोर्तुगीज पुलीसाक हाची बातमी मेळ्ळे बरोबर ते जीप घेवन थंय पावले आनी सत्याग्रहींक मारबडय करपाक लागले. शेषनाथ आनी पन्नालाल यादव हांका तिरंगो सकयल उडोवपाक सागले आनी भारतीय सिमेत वचपाक सांगले, जाका तांणी नकार दिलो आनी तिरंगो घेवन देशभक्ती घोशणा दिवपाचे चालू दवरले. 3 ऑगस्ट 1955 वर्सा तांका दोगाकय गुळी घालून मारले. पोर्तुगीज अधिकाऱ्यांनी तेरेखोल किल्ल्या लागी तांची कुड लासली.

तुळशिराम बाळकृष्ण हिरवे- जल्म गोरभाट, चिंचोळी, जिल्हो कोलाबा, महाराष्ट्र. सामाजीक आनी सांस्कृतीक कार्यक्रमांनी सहभाग घेताले आनी वाठारांतले लोक तांचो आदर करताले. 15 ऑगस्ट 1955 वर्सा तांणी गोंय मुक्तीच्या सत्याग्रहात वाटो घेतलो. तांणी 127 सत्याग्रहींचे फुडारपण करतना शिरोडा-रेड्डे वटेन गोंयांत प्रवेश केलो. तिरंगो हांतात धरून आनी राष्ट्रवादी घोशणां दिवन तांणे तेरेखोल किल्ल्याचेर सत्याग्रह केलो. पोर्तुगीज पुलीसांनी तांच्या हातांतल्यान तिरंगो काडून घेवपाचो यत्न केलो. तांणी विरोध करताच तांचेर गुळी घातली. 18 जून 1984 वर्सा गोंय, दमण आनी दीव स्वातंत्र्य सैनिक संघटनेन तांचो मरणोत्तर भोवमान केला.

बाबुराव केशव थोरात- जल्म ऑगस्ट 1955 चंद्रपूर, महाराष्ट्र. गोंय मुक्ती चळवळीत सामील जावन तांणी सत्याग्रहींच्या पंगडाचे फुडारपण केले. सातार्डा वटेनच्या तांणी गोंयांत प्रवेश केले. 3 ऑगस्ट 1955 दिसा ते न्हयबाग पेडणे हांगा पावले. पोर्तुगीज पुलीसांनी तांका परत वचपाक सांगले, पुण तांणी तशें करपाक नकार दिताच पुलीसांनी तांका मरसर मारबडय केली. त्याच दिसा तांका मरण आयले.

सखाराम यशवंत शिरोडकर- श्री. शिरोडकर हे एकोशी गांवचे. शस्त्रां आनी दारूगोळो लिपोवन दवरपाक तांच्या घराचो वापर करताले. ते शस्त्रां दुरूस्त करपाचे काम करताले. 13 ऑगस्ट 1955 वर्सा तांका कृष्णा शांबा शेट हांच्या वांगडा अटक केली. 14 ऑगस्ट 1955 तांचेर मांडवीच्या तटार गुळी घातली.

रोहिदास पी. मापारी- जल्म 12 डिसेंबर 1924, अस्नोडा बार्देस. ते आजाद गोमंतक दलाचे वांगडी आशिल्लें. प्रभाकर सिनारी हांच्या फुडारपणा खाला अस्नोडा हांगा पोर्तुगीज पुलीस आऊटपोस्टाचेर हल्लो करपाच्या कारवायेत तांणी वाटो घेतलो. पोर्तुगीज पुलीसांचेर हल्लो करून तांचे कडली शस्त्रां आनी दारूगोळो ताब्यात घेतलो. उपरांत तांका शिवोली हांगा पोर्तुगीज पुलीसांनी अटक केली आनी 18 म्हयने बंदखणीत दवरले. पुलीसांनी केल्ल्या छळाक लागून 28 सप्टेंबर 1956 वर्सा तांका आग्वाद बंदखणीत मरण आयले. केंद्र सरकारान तांका मरणोत्तर ताम्रपत्र भेटयला आनी 18 जून 1986 वर्सा गोंय, दमण आनी दीव स्वातंत्र्य सैनिक संघटनेन तांचो मरणोत्तर भोवमान केला.

यशवंत सुखा आगरवाडेकर – जल्म 15 जानेवारी 1918, ओशेल शिवोली, बार्देस. 1954 सावन ते आजाद गोमंतक दलाचे वांगडी आशिल्लें आनी प्रभाकर सिनारी हांच्या फुडारपणा खाला पोर्तुगीजा आडच्या अनेक कारवायांनी वाटो घेतलो. पोर्तुगीज पुलीसांनी ताच्या अटके खातीर 5 हजार रूपया इनामाची घोशणा केली. 17 डिसेंबर 1958 दिसा पर्रा हांगा गस्तीर आशिल्ल्या पोर्तुगीज पुलीसां वांगडा जाल्ल्या लटाफटीत तांका मरण आयले.

रामचंद्र नेवगी- जल्म 1910, दिवचल. ते आजाद गोमंतक दलाचे वांगडी आशिल्लें आनी पत्रकां चिकटावपाचे, वाटपाचे आनी हेर राष्ट्रवादी कारवायांचे काम केले. 20 मे 1956 दिसा तांच्या घराचेर धाड घालून पत्रकां जप्त केली आनी तांका तांच्या दोग पुतासयत अटक केली. तांकां पुलीस बंदखणीत दवरून 14 सप्टेंबर 1956 दिसा तांची सुटका केली. 10 मार्च 1957 दिसा रातीकडेन अस्नोडा हांगा पोर्तुगीज पुलीसांनी दुबावावयल्यान रस्त्यावयल्यान वचपी टॅक्सी आडोवाचो यत्न केलो, ज्या टॅक्सीतल्यान नेवगी प्रवास करताले. जेन्ना टॅक्सी थांबली ना तेन्ना पोर्तुगीज पुलीसांनी फारपेट केलो, जातूंत तांका जाग्यारूच मरण आयले.

बापू विष्णू गावस- जल्म 1927, चांदेल पेडणे. 1954 वर्सा सरकारी नोकरी सोडून ते आजाद गोमंतक दलात सामील जाले. 26 नोव्हेंबर 1955 वर्सा तांणी चांदेल पुलीस स्टेशनाचेर जाल्ल्या हल्ल्यात वाटो घेतलो आनी सुरींगाचो स्फोट करून पुलीसांची जीप लासली. बाळा देसाय हांच्या सयत हाळी पेडणे हांगा पुलीसांच्या जीपीचेर हल्लो करून अनेक पोर्तुगीज पुलीसांक मारले आनी नावाडगो पोर्तुगीज एजंट काज्मिरो मोन्तेरो हांका गंभीर जखमी केलो. ह्या लटाफटीत तांका गंभीर दुखापत जाली आनी त्याच दिसा तांका मरण आयले. पुलीसांनी तांची कुड अनेक मिटर फरफटत ओडून व्हेली आनी उपरांत लासली. 18 जून दिसा गोंय, दमण आनी दीव स्वातंत्र्य सैनिक संघटनेन तांचो मरणोत्तर भोवमान केला.

बाबलो धोंडू परब- जल्म मोपा पेडणे. ते नॅशनल कॉग्रेस गोंयचे वांगडी आशिल्लें आनी सीम वाठारांतल्या पत्रकां हांडून गोंयांत वाटपाचे आनी संदेश पावोवपाचे काम ते करताले. एकदा तांका पत्रकां सयत धरले आनी तीन म्हयने पुलीस बंदखणीत दवरले. सत्याग्रहींक गोंयांत प्रवेश करपाक ते मदत करताले आनी गोंयांतल्या परिस्थितीची म्हायती सीम वाठारांतल्या एनसीजी च्या फुडाऱ्यांक पावयताले. सप्टेंबर 1956 वर्सा गोंयांत प्रवेश करतना तांका अटक करून पुलीस बंदखणीत मरसर मारपेट केली. 18 जून 1986 दिसा गोंय, दमण आनी दीव स्वातंत्र्य सैनिक संघटनेन तांचो मरणोत्तर भोवमान केला.

लक्ष्मण नारायण वेलिंगकर- जल्म 24 डिसेंबर 1922, वेलिंग प्रियोळ. 1948 सावन ते नॅशनल कॉग्रेस गोंयचे वांगडी आशिल्लें आनी डॉ. लोहिया हांच्या कडल्यान प्रेरणा घेवन राष्ट्रीय कारवायांनी वाटो घेतलो. जानेवारी 1955 वर्सा तांका अटक करून बंदखणीत घातले. भुमिगत राष्ट्रवादी फुडाऱ्यांची म्हायती काडपा खातीर तांका गंभीर मारपेट केली. गंभीर दुखापतीक लागून तांका मरण आयले. तांच्या कुडीचेर निमणे संस्कार करपाक लेगीत तांची कुड तांच्या कुटुंबीयांक दिली ना. 18 जून 1986 दिसा गोंय, दमण आनी दीव स्वातंत्र्य सैनिक संघटनेन तांचो मरणोत्तर भोवमान केला.

केशवभाई सदाशिव टेंगसे- जल्म 1926, काणकोण. ते पैगीणी देवस्थानचे पुजारी म्हूण काम करताले आनी भुमिगत कार्यकर्त्यांक निवारो दिताले, तशेंच शस्त्रां आनी दारूगोळो सुरक्षीत साठोवपाक मदत करताले. 1950 च्या मद्यत्तरात ते आजाद गोमंतक दलात सामील जाले. 17 सप्टेंबर 1956 वर्सा अर्धफोंड हांगा तांच्या घराचेर धाड घालून टेंगसे हांच्या सयत राम देवस्थानचे पुजारी परशुराम आचार्य हांकाय अटक केली आनी बंदखणीत मरसर मारपेट केली. 18 जून 1986 दिसा गोंय, दमण आनी दीव स्वातंत्र्य सैनिक संघटनेन तांचो मरणोत्तर भोवमान केला.

परशुराम श्रीनिवास आचार्य- जल्म 1916, पैगीण काणकोण. पर्तगाळी पैगीणच्या गोकर्ण मठाचे मुखेल पुजारी म्हूण काम करतना ते आपले परीन मुक्ती चळवळीक मदत करताले. 18 सप्टेंबर 1956 वर्सा जेरोनिमो बार्रेटो हांच्या हत्ते प्रकरणात तांका अटक जाली. मडगांव पुलीस स्टेशनार तांका मरसर मारबडय केली. छळणूकेक लागून 20 सप्टेंबर 1956 वर्सा तांका मरण आयले. 18 जून 1983 दिसा गोंय, दमण आनी दीव स्वातंत्र्य सैनिक संघटनेन तांचो मरणोत्तर भोवमान केला.

म्हा /सप/ / विगां/ 2024/701